Description

Mikołaj Oloch z Szamotuł, mistrz Uniwersytetu Krakowskiego (wypromowany w 1459 r.), był wieloletnim kaznodzieją i altarzystą katedry w Poznaniu. Spod jego pióra wyszły dwa wierszowane łacińskie dziełka, zatytułowane "De hiis malis que aguntur in hoc mundo" (O niedolach, które rządzą na tym świecie) oraz "De curie miseria" (O marności życia dworskiego). Pierwsze należy do tzw. form sentencjonalnych – czyli zbiorów przysłów i sentencji, cenionych bardzo w średniowiecznej dydaktyce szkolnej. Oloch zebrał pouczenia dotyczące chciwości, gadatliwości i obmowy, kłamstwa, nieuczciwości w handlu, nieobyczajnści. Ze względu na treść można "De hiis malis" przypisać do nurtu literatury poświęconej krytyce ludzkich ułomności i grzechów w rodzaju satyry stanowej (Standessatire). Natomiast "De curie miseria" jest wierszowanym minitraktatem poświęconym krytyce życia dworskiego. Autor pokazuje w krzywym zwierciadle życie na dworze, nędzne warunki, w jakich dworzanie i pachołkowie mieszkają, jak się źle odżywiają, przede wszystkim jednak jest to krytyka stosunków społecznych tam panujących. Oloch wskazuje zatem antywartości, jakim służą dworzanie: pochlebstwo, zdrada, chciwość, nielojalność, brutalność, a więc przywary będące zaprzeczeniem dworskości i łączącej się z nią rycerskości (curialitas). Obie prace stanowią rzadki w Polsce przykład literatury szkolnej XV w. Edycji krytycznej obu dziełek towarzyszą przekład na język polski oraz objaśnienia.