Description

Wstęp Pisząc kolejne rozdziały książki, stawiałem sobie za zadanie badawcze osadzoną w perspektywie pedagogiki krytycznej analizę oraz pogłębione odczytanie dla teorii i praktyki edukacji prac wybitnego zachodniego humanisty XX wieku Ericha Fromma – z uwzględnieniem znaczenia w jego myśli głównych inspiracji filozofa psychoanalizą, marksizmem i tradycją żydowską. Spośród wielu ważnych i ożywczych, według licznych komentatorów jego pism, koncepcji i rozwiązań, jakie można zaczerpnąć z imponującego dorobku badacza, wyodrębniłem trzy zagadnienia, które moim zdaniem z jednej strony odgrywają w tej myśli zasadniczą rolę, a z drugiej stanowią inspirujący materiał dla pedagogiki jako dyscypliny naukowej (także dla aktualnej jej kondycji w Polsce), jak również problematyki pedagogiki krytycznej, stanowiącej, jak przyjmuję, właściwy punkt odniesienia dla prac Fromma na gruncie naszej dyscypliny. Na tych właśnie zagadnieniach skoncentrowałem uwagę w kolejnych trzech rozdziałach części pierwszej, które poprzedza wprowadzenie zawierające uzasadnienie podjęcia się sformułowanego w tytule monografii zadania badawczego. I tak, rozdział drugi poświęcony jest koncepcji radykalnego humanizmu oraz zamysłowi jego realizacji, rozdział trzeci dokładnie omawia Frommowską antropologię filozoficzną i pedagogiczną, a czwarty zajmuje się proponowanym przez badacza podejściem do zjawiska ideologii oraz rozwija koncepcję krytyki społecznej, za jaką się opowiadał. Te trzy zagadnienia zostały analitycznie wyodrębnione, jednak w myśli Fromma są ze sobą ściśle powiązane; stanowią główne jej wątki, które przenikają całość jego pięćdziesięcioletniej pracy pisarskiej, prowadzonych badań i poszukiwań. W każdym z tych rozdziałów wskazuję na kwestie i rozwiązania istotne dla teorii i praktyki edukacji, wyrażam je w kategoriach, jak również osadzam w aktualnej wiedzy i prowadzonej dyskusji w polskiej pedagogice na temat podejmowanych zagadnień. Układ treści w każdym z tych rozdziałów jest podobny i obejmuje: prezentację problemu, odniesienie go do wybranych jego ujęć w pedagogice, następnie badanie zagadnienia na podstawie całości dorobku intelektualnego Fromma i z uwzględnieniem kontekstu jego formowania (marksizm, psychoanaliza, tradycja żydowska) za pomocą metod i technik właściwych hermeneutyce, a na koniec wskazanie na wynikające z prezentacji, analizy i odczytania konsekwencje dla pedagogiki.