Description

W przededniu przypadającej w styczniu 2025 roku 105. rocznicy odzyskania ziem nadnoteckich przez Polskę, w dobie rosnącego zainteresowania wiedzą o przeszłości i kładzenia silnego nacisku na tożsamość regionalną, pojawił się pomysł napisania skromnej publikacji łączącej opracowanie monograficzne z wyborem źródeł, przedstawiającej historię zmagań politycznych i militarnych o przynależność ziem nad Notecią. Ramy chronologiczne pracy wyznaczają: listopad 1918 roku, czas rewolucji w Niemczech i wyjątkowej aktywności organizacyjnej Polaków pod panowaniem pruskim, oraz styczeń 1920 roku, dokończenie procesu ratyfikacji traktatu pokojowego z Niemcami i rewindykowanie na tej podstawie przez Rzeczpospolitą terenów na obrzeżach Wielkopolski. Zakres terytorialny obejmuje dawne powiaty (do 1919/1920 roku): wieleński, czarnkowski, pilski miejski, chodzieski, wągrowiecki i wyrzyski ulokowane na zachodzie rejencji bydgoskiej w Prowincji Poznańskiej. Wskazany obszar w bliższych nam czasach określano jako region pilski. Dziś jest to północna część województwa wielkopolskiego z powiatami: czarnkowsko-trzcianeckim, pilskim, chodzieskim i wągrowieckim. Pisząc niniejszą książkę, wykorzystałem zasoby archiwów państwowych w Poznaniu (i oddziału w Pile) oraz Bydgoszczy, prasę codzienną z lat 1918–1920 („Kurier Poznański”, „Dziennik Poznański”, „Dziennik Bydgoski”, „Bromberger Tageblatt”), niepublikowane zbiory wspomnień zgromadzone w Czytelni Zbiorów Specjalnych w Bibliotece UAM, czarnkowskiej filii Biblioteki Pedagogicznej w Pile, Archiwum Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Rosku i Muzeum Okręgowym im. Stanisława Staszica w Pile. Wyjątkowe cenne były edycje źródeł odnoszących się do politycznych i militarnych aspektów wielkopolskiej drogi ku Niepodległej, a także powstałe w ciągu ostatnich 100 lat zbiorowe syntezy poświęcone Powstaniu Wielkopolskiemu. (Fragment wprowadzenia)