Description

Podatek jest strumieniem pieniężnym wpływającym w sposób bezpośredni na potencjał finansowy przedsiębiorstwa, w tym na wielkość środków znajdujących się w jego władaniu oraz środków alokowanych w jego aktywach. Spełniając cechy właściwe kategoriom finansowym, stanowi o rozwoju oraz bycie przedsiębiorstwa. Ze względu na pozbawienie przedsiębiorców części wypracowanych przez nich środków finansowych podatki mogą negatywnie wpływać na ich sytuację ekonomiczną oraz zakłócać funkcjonowanie mechanizmu rynkowego. Z uwagi przy tym na niepewność i zmienność prawa podatkowego są oceniane przez podatników jako źródło ryzyka, co wywołuje u nich określone reakcje obronne. Z drugiej strony podatek stanowi parametr wyboru dla przedsiębiorstwa, może bowiem zostać wykorzystany do poprawy efektywności działalności oraz uzyskania przewagi konkurencyjnej. Nie sposób zaprzeczyć, że opodatkowanie stanowi jeden z ważniejszych czynników decydujących o rentowności przedsięwzięcia gospodarczego. Wobec tego świadomy i racjonalny przedsiębiorca, zainteresowany maksymalizacją wypracowanych zysków, zwraca szczególną uwagę na aspekty podatkowe w swoich procesach decyzyjnych. Podejmowanie tego typu działań może wpływać na wysokość oraz rozkład obciążeń podatkowych, a tym samym przyczynić się do jeszcze lepszej realizacji celów ekonomicznych i społecznych przedsiębiorstw i ich właścicieli. W literaturze akcentuje się potrzebę interdyscyplinarnego spojrzenia na zachowania podatników wobec opodatkowania, takie jak uchylanie się od opodatkowania czy unikanie go. Wyjaśnienie szeregu aspektów powiązanych z procesem dostosowania podatników do systemu podatkowego wymaga bowiem uwzględniania nie tylko teorii prospektywnej czy teorii oczekiwanej użyteczności, ale również koncepcji, które wywodzą się z nauk socjologicznych i psychologicznych. Unikanie opodatkowania można rozumieć jako jedną z aktywnych form oporu podatkowego, która wyraża sprzeciw wobec ciężaru podatkowego. Nie stanowi zatem biernego sprzeciwu wobec obowiązków wynikających z prawa podatkowego, lecz charakteryzuje się skutkiem ekonomicznym w formie eliminacji lub redukcji obciążenia podatkowego. Jeszcze do niedawna podejmowanie starań w kierunku redukcji czy całkowitego zniwelowania zobowiązań podatkowych było postrzegane w literaturze jako zjawisko naturalne i racjonalne, zwłaszcza w odniesieniu do przedsiębiorców. Tego typu działania prowadzą bowiem do zwiększenia zasobów środków finansowych przedsiębiorców, co może się przyczynić do zachowania płynności finansowej czy podjęcia inwestycji. Co więcej, w literaturze akcentowano zasadę wolności unikania opodatkowania, wedle której każdy ma prawo kształtować okoliczności faktyczne w ten sposób, by nie stanowiły one urzeczywistnienia normatywnego stanu faktycznego wiążącego się z opodatkowaniem. Dopiero nadużycie możliwości kształtowania stanu faktycznego stanowiło przekroczenie tej wolności.