Description

Autor bada związki pomiędzy powieścią i prasą w ostatnich trzech dekadach XIX wieku z pewnym „wychyleniem” w czasy późniejsze. Pokazuje, że powieść tego okresu to nie tylko literatura zamieszczona w prasie, lecz także kompozycja na różne sposoby współpracująca z kontekstem gazetowym stron. Czasopismo zaś nie jest zwykłym nośnikiem: kształtuje ono sposób postrzegania rzeczywistości i oddziałuje na zawarte w nim treści literackie. Autor traktuje dzienniki, tygodniki, prasę humorystyczną jako szczególne nośniki, odmienne od książki i generujące własne dodatkowe znaczenia publikowanych tam utworów, nie zawsze dostrzegalne w późniejszym wydaniu książkowym. Wybrał okres, w którym symbioza literackiej prozy oraz publicystyki uprawianej w Królestwie Polskim osiąga szczyt i znajduje wyraz w twórczości Orzeszkowej, Sienkiewicza, a zwłaszcza Bolesława Prusa – parających się na ogół także profesją dziennikarską. Głównym bohaterem jest tu właśnie Bolesław Prus – bezsprzecznie najbardziej „dziennikarski” wśród pisarzy polskich ostatnich dziesięcioleci XIX stulecia, a zarazem najbardziej „literacki” wśród ludzi ówczesnej prasy. Wydawałoby się, że nie sposób już niczego nowego o nim powiedzieć. Tymczasem tezy autora, bardzo rzetelne i poparte ogromnym historycznoliterackim materiałem dowodowym, wchodzą w zasadnicze spory z autorami tej rangi, co Henryk Markiewicz, i wychodzą z nich zwycięsko. Książka łączy rozmaite perspektywy metodologiczne i dyscyplinarne: historię literatury i historię czasopiśmiennictwa (tę ostatnią uprawianą na inną modłę niż w klasycznym prasoznawstwie), porusza pytanie o pogranicze fikcji i dokumentu; kwestie genologiczne (gatunki literackie versus gatunki dziennikarskie i publicystyczne); tło i warunki, w jakich te dwie sfery mogły się przenikać, proces hybrydyzacji gatunków; zagadnienie dotyczące warunków lektury; kulturową perspektywę postrzegania powieści (czasopismo jako nośnik, dzięki któremu kultura miast, kwestie społeczne i obyczajowe mogły oddziaływać na twórczość literacką). Dodatkowo książka wpisuje się – jako pierwsza albo jedna z pierwszych prac w Polsce – w postulaty formułowane przez orędowników anglosaskich „studiów czasopiśmienniczych” (ogłoszone przez R. Scholesa i L. Seana periodical studies – badanie gazet i periodyków jako swoistej całości o własnej strukturze). Książka przeznaczona dla badaczy zajmujących się poetyką i teorią powieści, teorią gatunków literackich i pozaliterackich, jak również historyków literatury II połowy XIX wieku, historyków prasy oraz historyków i badaczy kultury nowoczesnej w jej wczesnej fazie, badaczy rodzącej się u schyłku XIX wieku kultury masowej. Publikacja może zainteresować także osoby zajmujące się historią wydawców i księgarzy w Warszawie, varsavianistów oraz nauczycieli szkolnych i medioznawców.