Description

„Skórą” Ziemi jest powierzchnia graniczna pomiędzy litosferą a atmosferą lub hydrosferą. Jej znacząca rola w funkcjonowaniu ekosystemów i antroposystemów jest dostrzegana i analizowana od dawna. Tak jak badaniem i opisem struktury i funkcji skóry człowieka zajmuje się dermatologia, tak „skóra” Ziemi – rzeźba jej powierzchni – to obiekt badań geomorfologii. Mapa przedstawiająca rozmieszczenie (zasięg) form rzeźby i ich klasyfikację genetyczno-chronologiczną to z jednej strony główny efekt pracy geomorfologa, a z drugiej podstawowe narzędzie do analizy współczesnego kształtowania rzeźby i jej wpływu na inne komponenty środowiska. Konstrukcja mapy geomorfologicznej to rezultat interpretacji szerokiego spektrum danych, w których podstawowe znaczenie ma identyfikacja, określenie „kształtu” i wzajemnych relacji elementów tworzących rzeźbę – form terenu. Ten składnik „instrumentarium” geomorfologa podlega aktualnie rewolucyjnym zmianom. Powszechna dostępność cyfrowych modeli powierzchni Ziemi i ich coraz lepsza jakość umożliwiają w pełni numeryczny, i w założeniu obiektywny, opis rzeźby. Z kolei wiedza eksperta pozwala na uwzględnienie wielu dodatkowych źródeł informacji umożliwiających rozstrzyganie problemów konwergencji i dywergencji (poligenezy) rzeźby terenu. Polegają one na tym, że formy terenu powstałe w innym czasie i w efekcie działania odmiennych procesów mogą wyglądać podobnie, i odwrotnie, w pewnych sytuacjach identyczne warunki i historia ewolucji daje odmienne uksztaltowanie powierzchni. Publikacja autorstwa Leszka Gawrysiaka jest bardzo wartościowym studium relacji pomiędzy „klasycznym” opisem rzeźby terenu w postaci mapy geomorfologicznej, a jej obrazem powstałym w wyniku automatycznej klasyfikacji cyfrowych modeli wysokościowych. Znaczenie poruszanej w rozprawie tematyki jest uniwersalne, bo dotyczy metodyki analizy rzeźby na całej kuli ziemskiej, i to nie tylko powierzchni kontynentów. I nie ma tu dużego znaczenia fakt, że wykorzystane zostały przykłady (obszary) tylko z terytorium naszego kraju. Opracowanie wykonane przez L. Gawrysiaka jest nowatorskie zarówno pod względem metodycznym, jak i uzyskanych wyników. Z jednej strony daje ono podstawy do systematycznego i rutynowego wykorzystania analiz numerycznych rzeźby w kartowaniu geomorfologicznym, a z drugiej dokładnie wskazuje na jego ograniczenia w zakresie interpretacji genetycznych. Mogę zapewnić potencjalnego czytelnika, że choć lektura książki Segmentacja rzeźby terenu… ze względu na jej olbrzymi ładunek faktograficzny, nie jest z pewnością łatwa, to jednak czas na nią poświęcony nie będzie stracony. Dr hab. Alfred Stach, prof. UAM