Description

Monografia wpisuje się w nurt badań nad językiem i kulturą. Ma na celu, po pierwsze, inwentaryzację historycznych i współczesnych nazw miejskich Rzeszowa (do 2015 roku), po wtóre, ukazanie przemian nazewniczych, a dzięki temu językowo-kulturowego obrazu Rzeszowa. Nazwy miejskie zostały omówione nie tylko w kontekście języka i jego wewnętrznej ewolucji, ale także na tle czynników zewnętrznych (pozajęzykowych, m.in. historycznych, geograficznych, kulturowych, socjologicznych, społecznych). Zgromadzony materiał onimiczny pochodzi zarówno ze źródeł bezpośrednich (mapy katastralne, wojskowe, turystyczne, a także księgi sądowe, uchwały radnych miejskich, wykazy, ogłoszenia itp.), jak i pośrednich (opracowania historyków, geografów, wspomnienia mieszkańców miasta, blogi internetowe, portale informacyjne itp.). W sumie poddano analizie 3541 jednostek nazewniczych (2157 nazw komunikacyjnych – ulic, rond, mostów, stacji i przystanków; 575 nazw obszarów zamieszkałych i niezamieszkałych oraz obiektów wodnych, 239 nazw obiektów wydzielonych: placów, nazw parków i ogrodów, miejsc pochówku zmarłych, 570 nazw punktów: domów mieszkalnych, obiektów sakralnych, pomników, obiektów obronnych, gospodarczych i sportowych). Rozprawa ma charakter teoretyczno-materiałowy. Składa się z trzech zasadniczych części. Pierwsza to – najogólniej mówiąc – część historyczno-metodologiczna, w której omówiono m.in. genezę nazwy miasta, zakres badań urbanonimii i jej pogranicza, ponadto zaproponowano autorską typologię nazewnictwa miejskiego. Część druga książki zawiera diachroniczną analizę rzeszowskich urbanonimów, Ma ona wprawdzie charakter semantyczno-motywacyjny, ale poprzez nawiązania do historii regionu, interferencji językowych, kulturowych, sytuacji politycznej i niejednokrotnie charakterystyki osób nazwy tworzących wpisuje się w nurt badań językoznawstwa kulturowego. W trzeciej części analizie zostały poddane trzy opozycje socjokulturowe znajdujące swe odzwierciedlenie w nazewnictwie: rozważana zwłaszcza przez socjologię dychotomia SWÓJ – OBCY (w wymiarze narodowościowym, religijnym, przestrzennym, społeczno-psychologiczno-kulturowym), przestrzenna opozycja CENTRUM – PERYFERIE (lokalizacja w przestrzeni fizycznej i w przestrzeni mentalnej) oraz chronologiczne przeciwstawienie STARY – NOWY (w wymiarze temporalnym, ale także aksjologicznym). Całość monografii uzupełnia aneks – Słownik urbaninimów. Zawiera on wszystkie analizowane nazwy w układzie tematycznym (wg rodzaju desygnatów). Numeracja części słownika odpowiada numerom rozdziałów w części drugiej książki. Przy wszystkich nazwach są umieszczone skróty źródeł, z których onimy zostały wyekscerpowane, a także podany jest orientacyjny czas funkcjonowania nazw, opis obiektów, które desygnują oraz – w miarę możliwości – historia mian. Każdy artykuł hasłowy kończy językowa analiza nazwy.