Description

Zbiór studiów poświęconych kształtowaniu się świadomości literackiej w literaturze polskiej okolic roku 1956. Autor, opierając się na bogatym materiale krytycznoliterackim, podejmuje próbę opisu napięć, jakie panowały w kulturze tego czasu. Odwołuje się do światopoglądu okresu oraz uzasadnia miejsce nowoczesnych projektów estetycznych w porządku tradycji. Nie przyznaje książce miana monografii, traktuje zgromadzone w niej rozprawy jako punkt wyjścia do dalszych analiz i diagnoz. W Dialektyce przełomu przedstawiona została siatka zależności między porządkami: światopoglądowym (marksizm, egzystencjalizm, personalizm), diachronicznym (tradycja literacka) i synchronicznym (projekty sztuki współczesnej). Zdaniem autora, zestawienie prawidłowości tych porządków pozwala na wiarygodne określenie rangi przełomu w kulturze i literaturze polskiej połowy wieku. W studium Egzystencjalizm doby Października omówione zostały nie tylko konsekwencje zaszczepiania tego światopoglądu na grunt polski, lecz także ich stereotypowy ogląd w dotychczasowej refleksji literaturoznawczej. W rozprawie O model literatury nowoczesnej opisano estetyczne i ideologiczne konteksty zerwania po 1955 roku z doktryną realizmu socjalistycznego oraz zwrot w stronę tych nurtów myśli estetycznej, które z jednej strony nawiązywały do koncepcji sztuki po roku 1918 (m.in. futuryzm, Awangarda Krakowska, Druga Awangarda), z drugiej natomiast konstruowały projekt nowej sztuki (m.in. poezja imaginatywna, czarna proza). Z kolei w studium Od realizmu socjalistycznego do literatury tematu zarysowany został proces nowego definiowania przez krytykę pojęcia realizmu uwolnionego od zależności ideologicznych.